Uzun yıllardır Amerika’da yaşayan değerli Iraklı Türkmen dostum Ali Koçak’ın 14 Temmuz 1959’da Kerkük’te yaşanan katliamın o tarihlerde Amerika’da New York Gazetesi’ne nasıl yansıdığı hakkında gönderdiği önemli bilgi notunu sizlerle paylaşmak istiyorum.
——-
Birinci Dünya Savaşı`ndan sonra, Türkmeneli, Anavatan`dan koparıldı ve krallık rejimi ile yönetilen Irak Devleti`nin bir parçası haline getirildi. Krallık dönemi 1958 yılına kadar devam etti.
Bu süreçte Türkmenler çeşitli baskılar ve haklarının sömürülmesiyle karşı karşıya kaldılar.
14 Temmuz 1958 günü Irak`ta askeri bir darbe yapıldı, Kral II. Faysal öldürüldü. General Abdülkerim Kasım liderliğinde, Cumhuriyet ilan edildi. Bu ihtilal, Türkmenler arasında sevinç yaratmıştı. İhtilalcılar, Türkmenleri Irak`ın üçüncü asli unsuru olarak kabul etmişti ve krallık döneminde yapılan baskıların geride kaldığı açıklanmıştı.
Bu açıklamalar Türkmenleri ümitlendirmişti. Bütün Türkmenler, cumhuriyetin birinci yıldönümü olan 14 Temmuz 1959 günü, mutluluk içerisinde şenlik ve törenler için hazırlık yapıyordu.
Vahşet 3 Gün 3 Gece Sürdü
Bayram havası içinde ve silahsız olan Türkmenler otomatik silahlarla taranmaya başlandı. Halk ne olup bittiğinin farkına varamadan, şok geçirmiş bir durumda dağılarak evlerine sığındı. Daha sonra, sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Ancak bu sokağa çıkma yasağının sadece Türkmenlere yönelik olduğu sonradan anlaşıldı.
Bu süre içerisinde Türkmenlerin ileri gelen isimleri, ikinci Tümen Komutanlığınca istendikleri gerekçesiyle, evlerinden alınarak Kerkük kışlasında kurşuna dizildiler. Aynı zamanda evlere baskın yapılarak, ileri gelen Türk lider ve aydınlarını evde aileleri önünde kurşuna dizerek şehit ettiler. Daha sonra ayaklarından iplerle bağlayarak sokak sokak gezdirdiler. Bazılarını canlı olarak her iki bacağından, ters istikamette giden iki arabaya bağlayarak iki parçaya ayırma gibi, vahşet dolu cinayetler işlediler. Kimilerinin üzerinden kamyonla geçmek, kimilerinin gözünü oymak gibi insanlık dışı cinayetler işlendi.
Komünist ve Kürt yağmacılar tarafından işlenen bu vahşet devam ederken, Türkmenlere ait mağaza ve dükkanların yağmalandığı ve kuzey bölgelerine taşındığı görüldü.
Kerkük Katliamı NewYork Gazetesi’nde Yer Aldı
Bu cinayetler dünya basınında da yer aldı, haber ve makaleler halinde yayınlandı. 'The New York Times' gazetesinde olayla ilgili haberler birkaç kez yayınlandı.
Gazetenin 21 Temmuz 1959 günü yayınlanan sayısında olay şöyle ifade edilmişti:
‘'Bağdat`ın 150 mil kuzeyinde ve Türkmenler tarafından yönetilmekte olan Kerkük`te, Otomatik silahlarla donatılmış olan Kürt birlikleri, sivil Kürt gruplarla birlikte ve Komünist Parti mensuplarıyla işbirliği yaparak, önde gelen Türkmen liderlerini evlerinden sürükleyerek katlettiler.'
Aynı gazetenin 23 Temmuz 1959 sayısında olayla ilgili haberde, Kerkük’teki durumun normale döndüğü ifade edildi.
Gazetenin 26 Temmuz 1959 sayısında, Richard P. Hunt yazmış olduğu makalede Kerkük’te geçen olayları ele almıştı.
Türkmenlerin İntikam Hareketleri:
Yapılmş olan vahşice cinayetlerden sonra, canilerin elini kolunu sallayarak ortalıkta serbestçe ve rahat bir şekilde gezmeleri, devlet yargısının uygulanmaması, Türkmen gençlerini rahatsız etmiştir. Genç gruplar intikam alma hareketine geçtiler. Canileri teker teker öldürüp cezalandırarak, Türk kanını yerde bırakmadılar.
Kerkük’lüler bu kahpelikleri hiç unutmadılar; tarihinde kara leke olarak kalacaktır. Endişeler, sürü halinde dağdan inen yüzbinlerce silahlının Kerkük`e yerleşmeleri sonucu tarihi olayların tekrarlanmasıdır.
———-
Ankara, Türkmenlere Sahip Çıkmalı
Türkmenler’e yönelik yok etme planının bir parçası olan Kerkük katliamı TBMM’nde görüşülerek “soykırım” olarak kayıt altına alınmalı ve mağdurların ailelerine tazminat ödenmesi sağlanmalıdır. Ankara, Türkmenlere sahip çıktığını hissettirmelidir.
Bu arada; Peşmerge ve PKK tehdidi altında bulunan Erşat SALİHİ’nin güvenliğinden sadece Irak yönetimi değil, Ankara’nın da sorumlu olduğunu belirtmekte fayda var.
Ayrıca Bursa kent merkezinin en hareketli kavşağına yakın yerde bulunan 11 Eylül Parkı içerisinde Türkmen Şehitler Anıtı’nın yapımını sağlayarak soykırımı kayıt altına alınmasına ve kamuoyuna mal edilmesine vesile olan Bursa Osmangazi Belediyesi Başkanı Mustafa Dündar ile bu anıtın yapılması önergesini meclise sunan Belediye başkan yardımcısı Cem Kürşat Hasanoğlu’nu da bu hizmetlerinden dolayı teşekkür ediyoruz.
Kaynak:
1-Jul 20, 1959, The New York Times.
2-July 21 1959, The New York Times
3-July 23 1959, The New York Times
4-Richard P. Hunt, July 26 1959, The New York Times