Plastik atıklar, doğmamış bebekler için büyük tehdit
BİLİM, teknoloji, mühendislik, tıp, sosyal bilimler ve beşeri bilimler alanlarında akademik yayıncılık yapan Springer Nature tarafından sağlanan yeni bir bilgi, deniz, su ve kara kirliliğine ilişkin büyüyen endişenin temel kaynağının, sentetik veya yarı sentetiklerden yapılmış plastiklerle dikkat çekildi. Çalışmada, felakete karşı geri dönüşümün gerekliliği vurgulanırken; Plastik atığın yakılması sonucu, çözülemediği, dioksin gibi kanserojen kimyasalların yayıldığı, hamile kadınların ve doğmamış bu atıkların kaldığı karşı özellikle hücrelerde olduğu ifade edildi.
Uluslararası veri verileri ve bilimsel araştırmaların üretilmesi yer veren Springer Nature tarafından üretilen bilimsel bir çalışma, plastiklerin ekosistemleri üzerinde bozulmalar gözler önünde seriyor. Çalışmaya göre yılda yaklaşık 400 milyon ton plastik üretiliyor ve bu miktar son 20 yıllık iki dönemde ortaya çıkmış durumda.
HÜCRE ZARINA GİREREK BEYNE TAŞINIYOR: KALP KRİZİ VE FELÇ RİSKİNİ ARTIRIYOR
Çalışmada, ekosistemdeki hayvanların yanı sıra insanlar da bu atıklardan nasıl etkilendiği tartışıldı. insanların içme suyundan, havadan ve yiyeceklerden gelen plastik parçalara veya ürünlere doğrudan veya dolaylı olarak maruz kaldığı belirtildi.
İnsan organlarının, özellikle akciğer ve bağırsaksaların, mikroplastikler ve ince salgınlar nedeniyle etkilendiği belirtildi. Çoğu zaman hücre zarlarına giren virüsün kan-beyin yoluna taşındığı ifade edildi.
Mikroplastikler ve nanoplastiklerin insan solunum yolundaki farklı birikim modellerini aktaran solunum hızlarının ve bulaşmaların oynadığı hayati rollere dikkat çekildi.
Napoli'deki Campania Luigi Vanvitelli Üniversitesi'ndeki araştırmacıların Mart 2024 tarihli bir çalışması, kan damarları mikroskobik plastiklerle kirlenen kalp atışları, kalp krizi ve erken ölüm riskinin önemli ölçüde arttığını ortaya koydu.
New England Journal of Medicine'de yayımlanan yazarlarından Dr. Raffaele Marfella, "Verilerimiz doğrulanırsa, muhafaza edilen sağlık açısından önemli ölçüde korunur çünkü plastik bozulmaya karşıyız" dedi.
'DOĞMAMIŞ BEBEKLER BİLE MARUZ KALIYOR'
Araştırmacılar, mikroplastiklerin insan plasentasında bile varlıklarını bildiriyor. Çalışmada plastik atığın yakılması sonucu, çözümün başarısız olabileceği dioksin gibi kanserojen kimyasallar yaydığı, hamile kadınların ve doğmamış bu atıkların toplu olarak karşı özellikle tükendiği ifade edildi.
Gıda ve içecekler yoluyla elde edilen MNP'lerin, anne karnındaki çocukların bile üretilebildiği vurgulandı. Vücutta biriken bileşenlerin özetlenmesinden geçme riskine dikkat çekildi.
Ayrıca mikroplastik ve nanoplastiklerin insan sağlığı üzerindeki zararları arasında yeterli enerji ve biyokimyasal metabolizma, uygunsuz immünolojik fonksiyon, oksidatif stres, hücre çoğalmasında azalma, kanser riski ve bazen mevcut organ gelişimi yer alır.
'DOĞU AKDENİZ'DE ÇOCUK HASTALIKLARININ YÜZDE 30'U ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANIYOR'
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sistemlerinde de sunulanan raporda, Doğu Akdeniz Bölgesi'ndeki hastalık dağılımının yaklaşık yüzde 22'sinin (çocuklarda yaklaşık yüzde 30) çevre kirliliği de dahil olmak üzere yetiştirilmesi riskine bağlı olduğu belirtildi. Bu büyüme risk faktörü 100'den fazla genişleme ve yayılmayan bireysel yanı sıra yaralanmalara da neden olduğu vurgulandı.
Verilere göre her yıl yaklaşık 854 bin kişinin sağlıksız maruz kalma veya çalışma nedeniyle erken ölmesi ve bunun bölgedeki toplam ölümlerin yaklaşık yüzde 20'sine denk geldiği ifade edildi. (WHO, 2018).
2050'DE DENİZLERDE BALIKTAN ÇOK PLASTİK OLACAK
Ellen MacArthur Vakfı'nın 2016 tarihli bir çalışmasına göre, okyanuslardaki plastik miktarının 15 yılda iki kez ortaya çıkması bekleniyor. 2050'ye kadar okyanusta balıktan (ağırlıkça) daha fazla plastik olabileceği tahmin ediliyor.
Springer Nature çalışmasının yapıldığı gün İngiltere merkezli Eunomia Research and Consulting tarafından yayınlanan bir rapora göre, yıllık plastik atık girilenin fazlası her yıl denizde bırakılıyor. Denizde bulunan plastiklerin veya mikroplastiklerin çoğu, genellikle deniz rotaları boyunca yapılan yolculuklar sırasında dökülen gemi atıklarından kalıyor. Bu zararlı mikroplastik ekosistemleri bozuyor ve biyolojik yaşam döngülerine girdiklerinde yerleşik organizmaları değişiyor. Ayrıca insanlar da dahil olmak üzere birçok canlı tür için risk oluştururlar.
IMLRU'nun (2018) yaptığı bir standartlara göre, plastik atıklar 700'den fazla denizde kalıyor. Ticari balık ve kabuklu deniz hayvanlarına ek olarak, her yıl yaklaşık 100 milyon deniz memelisi plastikler ve yan ürünler yoluyla oluştuğu için nesli tükenmektedir.
Sadece deniz hayvanları değil, deniz kuşları da yüzen plastik çöpleri yutuyor. Dünya çapındaki deniz kuşlarının yaklaşık yüzde 90'ının, deniz sakinlerinin yüzde 52'sinin midesinde plastik artıklar bulunmaktadır.
Bilim insanları, mikroplastiklerin bu balıklar yoluyla tüketen insanların kişilerine girdiğini ve birçok kişinin neden olduğuna dikkat çekiyor.
70 YILDA 1,5 MİLYON METRİK TONDAN 400 MİLYON TONA
Çalışmada, polimer plastiğin kendisi çevre için doğal olarak toksik olmasa da insanlara, hayvanlara, yaban hayatına ve çevre için sağlık riskleri olan tehlikeli kimyasalların saldığına dikkat çekildi.
Son yetmiş yılda, plastik üretiminde önemli bir artış olduğu, 1950 ile 2022 yılları arasında, plastik üretiminin 1950'deki 1,5 milyon metrik tona kıyasla 400,3 milyonu geçtiğini vurgulandı.
ACİLEN ÖNLEM PLANI GEREKİYOR
Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü'nün (OECD) 2022 tarihli bir raporunda, dünya çapındaki plastik üretiminin son 20 yılda iki parçalandığı ve bunun sadece yüzde 9'unun başarıyla geri dönüştürüldüğü tespit edildi.
Bu belgelerin çeşitliliği, gelişmiş geri dönüşüm teknolojileri ve riskleri en az indirme, uzun vadeli ekolojik istikrarı teşvik etmeyi amaçlayan sürdürülebilir çözümler da ele alınmıştır.
Gezegende biriken boyutlarda ton metrik plastiklerin azaltılmasının, biyolojik olarak parçalanabilir ve kompostlanabilir plastiklerin geliştirilebileceği ve geri dönüşüm teknolojilerinin ilerletilmesine bağlı olduğu vurgulandı. Geri dönüşümdeki teknolojik yeniliklerin, plastik çöp yönetiminin faaliyetleri ve hızların hızla artmasına dikkat çekildi.
