İşgalden kurtuluşa Karadeniz savunması
Şamil Kucur
Yakın Dönem Türk Tarihi ve Askeri Tarih konularında yaptığı araştırmaları ve çalışmalarıyla tanınan Ufuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fatma Rezzan Ünalp’ın aile büyüklerinden savaş yıllarına ait dinlediği hatıraların bu kitabı yazma fikrinde etkili olan ve ilk defa yayınlanan tarihi belgelerin yer aldığı 'Trabzon’un İşgalinden Harşit Savunmasına Birinci Dünya Harbinde Karadeniz' adlı kitap, tarihe ışık tutması anlamında önemli bir eser.
Tarihin eski devirlerinden bu güne kadar çeşitli kavimlere ev sahipliği yapmış olan Karadeniz bölgesinde Birinci Dünya Harbi sırasında yaşanan olayların, belgelere dayalı anlatımı ile birlikte bölgeye ilişkin daha önce yayınlanmış kitaplarda yer almayan, askeri istihbarat /casusluk faaliyetlerine ilk defa arşiv belgelerinin kitapta yer alması, yakın dönem Türk tarihi açısından büyük önem taşımaktadır.
Tarih şuuru ile milli kültür ve medeniyetin önemi
Millî şuurun temelinin bağımsızlıkla çizilmiş vatan, açık bir tarih bilincine sahip milletin meydana getirdiği maddi ve manevi kıymet kaynakları olduğunu vurgulayan Em. Hava Albay Ufuk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bölüm Başkanı Doç. Dr. F. Rezzan Ünalp, tarih şuuru ile kültür ve medeniyetin insan ve millet için önemini şu şekilde vurguluyor: ''Bireyin kendi ve kendi dışındaki olay ve durumlara anlam yüklemede onu yönlendiren temel unsurlardan tarih bilinci, geçmişe dayalı olarak geleceğe bakabilme, ortak hafızada kendini konumlandırabilme, içinde yaşadığı medeniyet ve kültürü şekillendiren felsefe, anlayış, olay ve kişilerle ilgili olarak, dünyada medeniyetler arasındaki mücadelelerin temelleri ve günümüze yansımalarını fark etme, bireylere bugün ve gelecekle ilgili vizyonunu geliştirme, bir arada yaşayabilmek ve ortak bir ideal uğrunda mücadele edebilmek için ortak bir algı geliştirme, vatan, bağımsızlık ve özgürlük gibi temel değerlerin neden önemli olduğu ve korunması gerektiğiyle ilgili farkındalığı artırma, kendi kültür ve değerlerine yabancılaşmayı engelleme, tarihsel olaylardaki değişim, süreklilik ve kırılmayı fark etme biçiminde sıralanabilir.''Tarih boyunca büyük tehlikeler önünde hayat savaşına giren toplumların, mevcudiyetlerini içinde bulunulan zamanda, bütün yapıcı güçlerini ortaya koyan kadrolarına borçlu olduklarını ve bu dönüm noktalarında milletin artık milleti oluşturan unsurların toplamı olarak kalmayacağını ifade eden Doç. Dr. Ünalp, bu şekilde onlar üzerine çevrilmiş kuvvetli bir şuur oluşacağını ve bu şuurun, hiç şüphesiz milleti meydana getiren fertler arasındaki bağımsızlık duygusundan kaynaklandığını ve bu noktada Türk tarihinin önemli dönüm noktalarını tarihsel olayları ile şahsiyetler üzerinden değerlendirerek, tarih bilinci ile millî şuurun oluşumunda tarih bilgisinin nasıl esas teşkil ettiğini görmenin mümkün olabileceğine dikkat çekiyor.
Yaşanan savaşı, açlığı, sefaleti, göçü ilk defa babamdan dinledim
Doç. Dr. F. Rezzan Ünalp, henüz küçük yaşlarında bir çocukken ilk olarak babası Harun Kaya'dan Karadeniz bölgesinin Birinci Dünya Harbine ilişkin olaylarını, savaşın beraberinde getirdiği açlığı, sefaleti, hastalıkları, ailelerin çocuklarını düşmandan korumak için neler yaptıklarını, onları nasıl sakladıklarını ve kendi büyüklerinden duyduklarını, dinledikleri ile birlikte bu kitabı kaleme almak fikrinin, ''Harşit Savunması''nın 100'üncü yılı münasebetiyle 2016 yılında yapılan Harşit Vadisi Sempozyumu sırasında oluştuğunu ifade ediyor.
Rus işgali ve Rum-Ermeni eşkiya çeteleri ve kurtuluş
Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Harbine girişi ile birlikte harp süresince Karadeniz bölgesinin iki yıl boyunca Rus işgalinin bölgede meydana getirdiği tahribat, Ruslarla işbirliğine giren Rum ve Ermeni çetelerin bölgedeki eşkıyalık faaliyetleri, Türk-Müslüman halkın işgal süresince evinden, toprağından, canından olmuş, açlık ve sefaletle mücadelede derin acılar ve dayanılmaz sıkıntılar çektiğini anlatan Doç. Dr. Ünalp ancak bütün olumsuzluklara rağmen yaşanan muharebelerde, nizami birlikler, milis güçler, Karadeniz'in kahraman vatanperver insanları ile birlikle Türk Ordusunun vermiş olduğu karşı mücadele azmi ile bölgenin Rus ve Rum - Ermeni eşkiya çete işgalinden kurtuluşu, kitapta belgelere dayalı olarak anlatılıyor.
Askeri istihbarat /casusluk faaliyetleri ve arşiv belgeleri
Her seviyeden ve farklı çevrelerden okuyucunun ilgisini çekmesi maksadıyla, kitapta anlatımların yalın, sade ve akıcı olmasına özen gösterilerek, konuların ağırlıklı olarak Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik (ATASE) Daire Başkanlığı Arşivi belgelerine dayandırılarak çalışılmış. Bölge tarihine ilişkin yayımlanmamış mevcut kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan bu kitapta, tüm bunların dışında çalışmayı değerli kılan husus, bölgeye ilişkin daha önce yayınlanmış kitaplarda yer almayan, askeri istihbarat/casusluk faaliyetlerine arşiv belgelerine dayanılarak ilk defa yer verilmiş olmasıdır.