Türkiye’de son yıllarda güneş enerjisi santrali yatırımları artarken, sektörde kullanılan panellere ilişkin sorunlar ise büyüyor. Çin menşeili bir firmanın sattığı çok sayıda panel, standart dışı çıktı. Merdiven altı üretim olarak gösterilen paneller nedeni ile yatırımcıların ve ekonominin toplam kaybının ise 1 milyar dolar seviyesine yaklaştığı öne sürüldü. Çinli firmaya karşı açılan bir dizi dava da krizin boyutunu gösteriyor.
Türkiye’de, son yıllarda güneş enerjisi santralleri yatırımları hız kazandı. Toplam kurulu güç 10 bin megavat (MW) büyüklüğüne yaklaşmış durumda. Her biri milyonlarca dolarlık yatırım gerektiren santraller nedeni ile güneş paneli pazarı da oldukça büyük bir hareketlilik kazandı.
Ancak yaşanan olumlu gelişmelere karşın, özellikle güneş panellerine ilişkin yaşanan sorunlar, sektörün geleceğine yönelik önemli bir tehdit olarak görülüyor. Sektör kaynakları, Çin menşeili bir firmanın piyasaya sürdüğü paneller ile ilgili çok ciddi sorunların yaşandığına vurgu yaptı.
İddiaların odağında olan ve Tuzla’da kurulu HT Solar Enerji AŞ’ye yönelik açılan davalarda yer alan vahim ölçekteki iddialar da bu durumu doğrular nitelikte.
Yönetiminde Çinli Rongbiao Xi, Zhongli Ruan, Changfu Zhang, Lu Wan ve Yue Bao’nun yer aldığı HT Solar Enerji AŞ’nin davalık olduğu şirketlerden biri; hisselerinin bir bölümü Borsa İstanbul’da işlem gören, Türkiye’nin en büyük panel üreticilerinden olan Smart AŞ. İstanbul Anadolu 11. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde görülen davaya göre, HT Solar Enerji AŞ ve Çinli Sunrise Yenilenebilir Enerji AŞ, Smart Güneş Enerjisi Teknolojileri AŞ ve Smart Güneş Teknolojileri Pazarlama AŞ ile karşı karşıya gelmiş durumda.
Dava dosyasına göre, taraflar İzmir Kınık’a bağlı Taştepe Köyü'ndeki güneş enerjisi santrali için panel alınması için arayışa giren Smart Güneş AŞ, HT Solar AŞ ile iş birliğine gitme kararı aldı. Taraflar, 5 Haziran 2018’de sözleşme imzaladı. Taraflar teslimi yapılacak paneller ve ödeme konusunda anlaştı. 2,6 milyon dolarlık bedel için taraflar anlaştı paneller, santralin kurulacağı yere gönderildi.
Panellerin teslimatı yapılmasına karşın Smart Güneş AŞ, panellerin standartlara uymadığı ve defolu olduğunu ileri sürerek, 920 bin dolarlık ödemeyi durdurdu. Taraflar arasında yürütülen sözlü görüşmelerden sonuç çıkmadı. Karşılıklı gönderilen ihtarnameler sonrası konu yargıya taşındı. HT Solar tarafı, Smart Güneş AŞ’ye karşı icra takibi yaptı. İstanbul Anadolu 18. İcra Müdürlüğü’nde başlatılan takibe Smart Güneş AŞ tarafı itiraz etti. İtiraz üzerine takip durdu.
HT Solar AŞ’nin, itirazın iptali istemi ile açtığı dava ise, yaşanan skandalı gözler önüne serdi. Anılan davada HT Solar tarafı, tüm yükümlülüklerin yerine getirmelerine rağmen ödemelerini alamadıklarını iddia etti. HT Solar, 10-15 panelin beklenen kalitede olmadığını iddia etti. HT Solar tarafı, Smart Güneş’in ‘ayıplı mal sattılar’ iddiasının kötü niyetli olduklarının göstergesi olduğunu öne sürdü.
Smart Güneş AŞ adın yapılan savunma ise, benzer sorunu yaşayan çok sayıda firmanın durumuna da ışık tuttu. Savunma dilekçesinde “Karşı taraf (HT Solar), mal teslimlerinin yapılacağı yerlerin uzak şehirlerdeki şantiye alanları olmasından istifade ederek, hileli olarak, ikinci el, fason üretim, depoda beklettiği hasarlı ve standart dışı malları 3’üncü kişilere ait şantiyelere teslim etti” denildi.
Kendilerine sunulan sertifikalarda da sahtecilik yapıldığına işaret edilen savunmada “Ürünlerin sertifikasyonu yok. Merdiven altı ürünler teslim edildi. Standartları içermeyen ürünler, hileli davranışlarla standartlara uygun ve sertifikalı gibi gösterildi. Davacı, sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmedi” ifadeleri kullanıldı.
Savunma dilekçesinde ayrıca “Hile ile gizlenmiş ayıplı malları faturaya konu etti. Sözleşmeye uygun mal teslimi yapılmadı. Gizlenmiş ayıp nedeni ile faturaya itiraz edildi ve fatura iade edildi. Davacının, haksız ve hukuki dayanaktan yoksun davasının reddine karar verilsin” talebinde bulunuldu. Mahkeme, üç kişilik bir heyetten bilirkişi raporu alınmasına karar verdi. Anılan raporun dosyaya girmesi ile birlikte mahkeme de kararını verecek.
Öte yandan HT Solar AŞ’nin yine Çinli bir firma olan ve işçilerine, bankalara ve piyasaya yüklü miktarda borç bırakarak iflas eden Csun Eurasia Enerji Sistemleri AŞ’nin devamı olduğu öne sürüldü.
Ticaret sicil kayıtlarına göre ise her iki firmanın da Tuzla Serbest Bölgede faaliyet gösterdiği ve Rongbiao Xi’nin her iki firmada da ortak olduğu görülüyor.
Diğer yandan, aralarında Türkiye’den isimlerin ve Çinlilerin ortak olduğu 20’ye yakın farklı şirketin kurulduğu anlaşıldı. Anılan şirketler arasında Chen Güneş Enerjisi, Csun Enerji Yatırım AŞ, Csun Eurasia Enerji Sistemleri AŞ, Csun Eurasia Enerji Teknolojileri AŞ, Seul Enerji Yatırım Ltd, HT Holding Luxembourg S.A., Seul Holding AŞ, Tsun Solar Enerji AŞ, Tsun Temiz Enerji Sistemleri AŞ, Tsun Enerji Yönetim Danışmanlığı AŞ, HT Fellow Enerji AŞ’nin kurulduğu anlaşıldı.
Söz konusu şirketlerin ortakları arasında Çinlilerin yanı sıra Türkiye vatandaşı Emre Kulaç, Zülal Arslan, Çağrı Seymen, Egemen Seymen, Burcu Seymen, Figan Seymen, Ahmet Gökbörü Çetiner, Mustafa Ahmet Beler’in çeşitli oranlarda hisse sahibi oldukları anlaşıldı. Şirketlerin bir kısmının paravan olduğu öne sürülüyor.
