Gençlerde Kanser Görülme Sıklığı Artıyor Erken teşhis ve doğru tedavi planlaması ile kontrol altına alınabilen kansere karşı henüz hastalığa yakalanmadan önlem almak büyük önem taşıyor. Bunun için vücuttaki belirtilere karşı bilinçli olunması ve düzenli kontrollerin aksatılmaması gerekiyor. Memorial Ataşehir Hastanesi Tıbbi Onkoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Özlem Ercelep, genç yaşta kanser görülme riski ve dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.
Bu kanser türlerine dikkat!Dünya çapında Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı verilerine göre 2022 yılında erkeklerde en sık görülen üç kanser türü akciğer, prostat ve kolorektal kanserdir. Kadınlar arasında en yaygın üç kanser türü ise meme, akciğer ve kolorektal kanserdir. Dünya çapında akciğer kanserinden ölüm oranı kansere bağlı ölümlerin en sık sebebidir. Yaş kanser için en yaygın ve önlenemez risk faktörlerinden biridir. Yaşlandıkça kanser riskimiz artmaktadır ve ortalama kanser tanı yaşı 68 civarındadır. Ancak son yıllarda, 50 yaş altındaki yetişkinlerde çeşitli organ kanserlerinin (meme, kolorektal, endometriyum, yemek borusu, ekstrahepatik safra kanalı, safra kesesi, baş ve boyun, böbrek, karaciğer, pankreas, prostat, mide ve tiroid) görülme sıklığı artmaktadır. Bu trend, Global Kanser Gözlemevi (GLOBOCAN) verilerinde de gözlemlenmiştir. Taramaların artması, genç yaşlarda kanser tanılarının artan sayısını kısmen açıklayabillir. Bunun dışında 20.yüzyılın ortalarından bu yana, beslenme, yaşam tarzı, obezite, çevre ve mikrobiyom (sindirim sisteminde dolaşan mikroorganizmalar) gibi faktörlerde önemli değişiklikler olmuştur. Bu değişiklikler, genomik ve/veya genetik yatkınlıklarla etkileşime girebilmektedir. Son yıllarda antibiyotik kullanımındaki önemli artışların da bir etken olduğu kabul edilmektedir.
50 yaşın altındaki yetişkinlerde kanser oranlarının artmasının önemli nedenleri
- Aşırı alkol kullanmak
- Sigara içmek
- Batı diyetleri uygulamak (yüksek doymuş yağ, kırmızı et, işlenmiş et, şeker ve ultra işlenmiş gıda, düşük meyve, sebze, tam tahıl ve lif içeren diyet)
- Obez veya fazla kilolu olmak
- Tip 2 diyabet hastası olmak
- Anormal uyku düzenine sahip olmak ve/veya çok az uyumak
- Geç yaşta çocuk doğum yapmak
- İlk adetin genç yaşta olması
- Daha düşük emzirme oranları ve artan mama tüketimi
- Doğum kontrol ilacı kullanımı
- Çevresel toksinlere maruz kalmak, sanayileşme ve kentleşmenin artması, hava kirliliği
***Bu faktörler bazı durumlarda risk oranını artırabilmektedir.
Hangi kanser türleri artış gösteriyor?Erken yaşta kanser teşhisi konulan bireyler, kısırlık, kardiyovasküler hastalıklar ve ikincil kanserler gibi uzun vadeli sağlık sorunları riskiyle de karşı karşıya kalmaktadır. Bu durum, kişisel, toplumsal ve ekonomik açıdan önemli sonuçlar doğurmaktadır. Erken yaşlarda görülen kanserlerdeki en yüksek artışlar kolon kanseri ve rektum kanseri vakalarında görülmektedir. Kolorektal kanser sıklığı insidans oranları 2000 yılından bu yana 50 yaş ve üzeri yetişkinler arasında düşerken, bu oran 50 yaş altı kişilerde artmaktadır. Bunun önemli bir nedeni 18-24 yaş arası obezite oranı 1980’lerde %6 civarındayken günümüzde %30’un üzerine çıkması gösterilebilir. Mide kanseri ve yemek borusu kanserlerinde de son yıllarda genç yaşlarda görülme sıklığında artış vardır. Bu kişilerde yemek borusu kanseri için sigara içme, obezite ve gastroözofageal reflü hastalığı risk oluştururken, aşırı alkol tüketimi tüm mide kanserleri için bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir. Meme kanseri sıklığı hem menopoz öncesi hem de menopoz sonrası her iki grupta da artmakta, ancak menopoz öncesi genç yetişkinler arasında daha hızlı bir oranda artmaktadır. Menopoz öncesi meme kanseri üzerine yapılan bazı araştırmalar, hiç doğum yapmamak, ilk çocuğunu ileri yaşta doğurmak gibi üreme risk faktörlerinin, obezitenin, fiziksel hareketsizliğin, alkol tüketiminin ve kırmızı et ve işlenmiş gıdalar açısından zengin batı tarzı diyetlerin yaygınlığının erken başlangıçlı meme kanserine katkıda bulunan faktörler olduğuna işaret etmektedir. Dünya sağlık örgütü 40 yaşından itibaren mamografi taramalarını önermektedir.
50 yaşın altındaki kişilerde kanser riskini azaltmanın yollarıErken yaşlarda görülen kanserlerin önlenmesi için, çocukluk ve ergenlik döneminde sağlıklı beslenme ve yaşam tarzını teşvik etmek, bu yaş gruplarında sigara ve alkol tüketimini caydırmak ve fiziksel egzersizi teşvik etmek, ultra işlenmiş yiyecek ve içecekler, şekerle tatlandırılmış içeceklerin tüketiminin sınırlanması önerilebilir.
Egzersiz yapın: Fiziksel olarak aktif kalmak, hareketsiz bir yaşamdan mümkün olduğunca kaçınmak önerilir.
Sağlıklı beslenin: Akdeniz diyeti, kanserle ilişkili birçok risk faktörünü azaltır. Bu diyetler lif ve yağsız protein açısından zengindir; fasulye, tam tahıllı yiyecekler ve kuruyemişlerin yanı sıra mikrobiyomda sağlıklı bağırsak bakterilerinin desteklenmesine yardımcı olabilecek meyve ve sebzeleri içeririrken, kırmızı et ve işlenmiş gıdaların tüketimini sınırlar.
Sağlıklı kilonuzu koruyun: Obez veya fazla kilolu olmak kanser riskini artırır, bu nedenle vücut kitle indeksinizin 30'un üzerinde olmasından kaçının.
Sigara içmeyin: Tütün dumanındaki kanserojen maddeler yalnızca akciğerleri etkilemekle kalmaz, aynı zamanda kan dolaşımına da geçerek sindirim sistemi kanserleri ve diğer kanser türlerinin riskini artırabilir.
Alkole karşı mesafeli olun: Alkolün hücrelerinize verebileceği zarar nedeniyle alkol kullanmının güvenli olmadığı söylenebilir.
Aşı olun: İnsan papilloma virüsü (HPV) ve hepatit-B virüsü (HBV) gibi kansere neden olan virüslere karşı aşılar mevcuttur.
